Тамхины хуулиар дамжуулж дам наймааг цэцэглүүлнэ

Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ хэлэцэж буй. Тэгвэл тамхины татварыг нэмэгдүүлэх үед нийгэм, эдийн засаг, эрүүл мэндэ илрэх эерэг болон сөрөг үр дагаврын тухай дараах нийтлэлийг хүргэж байна.Тамхины хэрэглээ дэлхий дахинд нас баралтын тэргүүлэх шалтгааны нэг хэвээр байгаа тул улс орнууд татварын бодлогоор хэрэглээг бууруулах арга хэмжээг өргөнөөр ашигладаг. Тамхины татварыг нэмэгдүүлэх нь эрүүл мэндийн салбарын бодлогын хамгийн үр дүнтэй зэвсгийн нэг гэж олон улсын байгууллагууд үздэг боловч энэ нь мөн нийгэм, эдийн засгийн олон талт нөлөөтэй.

 Мэдээж хэрэглээ буурч, эрүүл мэндэд эерэгээр нөлөөлнө

Татвар нэмэгдэх нь бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөд хүргэж, ялангуяа өсвөр үе болон бага орлоготой бүлгийн тамхи татах магадлал эрс буурдаг. Энэ нь:

• Уушгины хавдар, зүрх судасны өвчин зэрэг өвчлөлийн түвшин буурах
• Тамхидалтын насжилт нэмэгдэх буюу эхлэх нас хойшлох
• Эрүүл мэндэд үзүүлэх сөрөг үр дагавар багассанаар дагаад эдийн засагт эерэг нөлөө үзүүлэх.

Мөн улсын төсвийн орлого нэмэгдэх

Татвар нэмэгдэхийн хэрээр тамхи борлуулалтаас орж ирэх төсвийн орлого өснө. Энэ орлогыг:

• Эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх
• Тамхинаас гарах хөтөлбөрүүдийг дэмжих
• Нийгмийн хамгааллын зардлыг санхүүжүүлэх зэрэгт ашиглах боломжтой.

Үүгээр зогсохгүй тамхи үнэтэй болохын хэрээр хүмүүс тамхи хаях шийдвэр гаргах нь илүү амар болдог. Үнийн өсөлт нь олон хүн тамхи хаях эхний шалтгаануудын нэг байдаг. Мөн тамхи таталт  буурснаар өвчлөл, хөдөлмөрийн чадвар алдалт багасч, эдийн засгийн бүтээмж өсөх урт хугацааны үр нөлөөтэй.

Тэгвэл тамхины татварыг нэмэгдүүлснээр гарах сөрөг үр дагавар юу вэ?

Хамгийн нэгдүгээрт хар зах зээл буюу хууль бус худалдаа нэмэгдэх эрсдэл үүснэ.

• Хууль бусаар хил давуулан оруулах
• Хулгай, дуураймал тамхи худалдан борлуулах эрсдэлийг дагуулдаг. Энэ нь татварын орлогыг бууруулж, хяналтын зардлыг нэмэгдүүлнэ.

Өөрөөр хэлбэл тамхи нь жижиг дэлгүүрүүдийн өдөр тутмын борлуулалтын томоохон хувь эзэлдэг. Ингэснээр жижиглэнгийн  худалдаачдын борлуулалт буурна. Улаанбаатар хотод 2220 тамхины цэг байна. Жижиглэн худалдаа эрхэлдэг хүмүүсийн тоо 220,000 байна гэсэн судалгаа байдаг байна. Ингэснээр эдгээр наймаачид ажилгүй болох, лангуун доор нууцаар худалдаалах, хуурамч тамхи зарах, татвараас нуугдах зэрэг сөрөг үр дагавартай.

Тамхины татварыг нэмэгдүүлэх нь эрүүл мэндийн бодлогоор нэн үр дүнтэй алхам бөгөөд улс орны урт хугацааны эрүүл мэнд, төсвийн тогтвортой байдалд эерэг нөлөөтэй. Гэвч хар зах зээлийн өсөлт, бага орлоготой бүлэгт учрах дарамт зэрэг сөрөг талуудыг бодлогоор зохицуулах шаардлага үүсдэг. Иймд татварын бодлогыг:

• Хяналт шалгалтыг сайжруулах
• Тамхи хаях үйлчилгээ, сэтгэлзүйн болон эмчилгээний дэмжлэг олгох
• Татварын орлогыг эрүүл мэндийн салбарт чиглүүлэх зэрэг бодлоготой уялдуулах нь хамгийн зөв шийдэл болдог байна.

УИХ-ын гишүүн О.Номидчимэд нарын өргөн барьсан тамхины хяналтын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд гишүүд олон талын байр суурьтай байгаа юм