Байнга ядарч, залхуурах мэдрэмж нь зан чанарын асуудал биш тархины биологийн түвшний үйл явцтай холбоотой

Орчин үед олон хүн хангалттай унтсан ч ядарсан, эхлэх хүсэлгүй, залхуурсан мэт мэдрэмжтэй байдаг.

Энэ нь зан чанарын асуудал биш тархины биологийн түвшний үйл явцтай холбоотой.

1. Тархины энергийн дутагдал (Glucose depletion)

Тархи хүний энергийн 20%-ийг хэрэглэдэг. Өндөр анхаарал шаардсан ажил, олон даалгавартай өдөр, сэтгэл санааны дарамт зэрэг нь тархины глюкозын нөөцийг хурдан шавхдаг. Энэ үед тархи өөрийгөө хамгаалж “удаашир” гэсэн дохио өгч, хүн ядарсан, залхуурсан мэт мэдэрдэг.

2. Допамины бууралт

Допамин бол “эхлүүлэх” даавар.
Судалгаагаар допамины түвшин буурахад хүн:
– Ямар нэг зүйл эхлэхээс зайлсхийдэг
– урам зориггүй болдог
– жижиг ажил ч том мэт санагддаг
Энэ нь залхуурал биш, мотивацын биологийн дохио юм.

3. Кортизолын өндөр түвшин (stress hormone)

Удаан хугацааны стресс кортизолыг тогтмол өндөр байлгадаг. Кортизол өндөр байх үед бие энергиэ хэмнэх горимд орж, хөдөлгөөн, идэвх, бүтээлч байдал буурдаг. Ингээд “залхуурч” байгаа мэт санагддаг ч үнэндээ бие ээ хамгаалж байгаа биологийн процесс.

4. Амьсгалын хэм алдагдах үед хүчилтөрөгч тархинд хангалттай очдоггүй

Гүн биш, богино амьсгалд (stress breathing) тархи хангалттай хүчилтөрөгч авч чаддаггүй. Үр дүнд нь төвлөрөл муудна, бие хүндэрнэ, ядарна.

5. Мэдрэлийн системийн overload (too much input)

Утас, олон мэдээлэл, тасралтгүй мэдэгдэл тархины анхаарлын системийг ачааллуулдаг. Тархины шүүлтүүр хэт ачааллахад бие автоматаар “амрах” тушаал өгч, хүн залхуурсан мэт болдог.

Яагаад энэ мэдрэмжийг хүмүүс буруу ойлгодог вэ?

Учир нь бид “залхуурал”-ыг зан чанарын асуудал гэж үздэг. Гэтэл сүүлийн үеийн мэдрэлийн судалгаагаар энэ нь тaрхины энерги, даавар, стресс, хүчилтөрөгчийн түвшний нийлмэл үр дүн гэдэг нь тогтоогдсон.

Дүгнэлт

Байнга ядарч, залхуурах мэт мэдрэмж бол үнэндээ зан чанарын асуудал биш.
Тархины энерги дутагдсан, мотивацын даавар буурсан, стресс хэт ихэссэн, эсвэл мэдрэлийн систем ачаалласан үед гардаг биологийн дохио юм. Эдгээрийг ойлгож чадвал өөрийгөө буруутгах биш биеэ сэргээх зөв арга сонгох боломжтой болдог.

                                                                                                                                                     Эх сурвалж:
                                                                                                                                                     Harvard Neuroscience of Motivation (2020)
                                                                                                                                                            APA Stress & Fatigue Review (2021)
                                                                                                                                                            UC Berkeley Dopamine Lab (2019)