Монгол Улс геополитикийн хоёр том гүрэн болох Хятад, Орос хоёрын дунд орших стратегийн байр суурь нь олон улсын сонирхлыг татсаар ирсэн. Гэсэн хэдий ч Төвдийн Буддизмтай түүхэн болон оюун санааны хэлхээ холбоо нь түүнийг бүр илүү төвөгтэй нөхцөл байдалд оруулдаг, ялангуяа дараагийн Далай ламын залгамж халаа ойртож байна. Хятадтай эдийн засгийн харилцаа холбоо, Энэтхэгтэй улам бүр нэмэгдэж буй хамтын ажиллагаа, Төвдтэй соёлын харилцаатай Монгол Улс одоо шашин, эдийн засаг, геополитикийн ашиг сонирхол огтлолцсон чухал мөчид ирээд байна. Монгол Улс Далай ламын залгамж халааг зүгээр нэг идэвхгүй ажиглагч биш харин анхдагч байдлаар идэвхтэй оролцогч юм. Монгол, АНУ-ын давхар иргэншилтэй, 10 дахь Богд Жавзандамба хутагтыг саяхан хүлээн зөвшөөрсөн нь Монгол улс оюун санааны гүн өвөө хадгалж үлдэхийн төлөө зүтгэж буйг харуулж байна.
Энэхүү хүлээн зөвшөөрөлт нь шашин шүтлэгийн шинжтэй хэдий ч оюун санааны шийдвэртээ Монголын автономит эрхийг илт нотолж байгаа нь гадаад, ялангуяа Төвдийн буддизмын ирээдүйг хянахыг эрмэлзэж буй Хятадаас ирж буй дарамт шахалтыг эсэргүүцэж байгаагийн дохио юм.
Түүхээс харахад Монгол улс шашны байгууллагууддаа гадны хөндлөнгийн оролцоог эсэргүүцэж, Зөвлөлтийн үеийнх шиг гадны дарамт шахалтыг үл харгалзан Төвдийн буддизмтай хэлхээ холбоогоо хадгалсаар ирсэн. Монгол улс оюун санааны болон геополитикийн ээдрээтэй байдлыг даван туулж байхад энэхүү урт удаан хугацааны байр суурь үргэлжилсээр байна.
Энэтхэгийн Монгол дахь оролцоо нэмэгдэж байгаа нь зөвхөн эдийн засаг төдийгүй. Газрын тос боловсруулах үйлдвэрт 1.2 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн нь Энэтхэгийн “Act East” бодлогын нэг хэсэг бөгөөд тус бүс нутагт Хятадын эдийн засгийн ноёрхлыг тэнцвэржүүлэх зорилготой юм. Энэхүү эдийн засгийн дэмжлэг нь Монгол Улсын эрчим хүчний аюулгүй байдалд нэн чухал ач холбогдолтой ч Энэтхэгийн Төвдийн буддизмын стратегийн сонирхолтой огтлолцож байна.
Далай ламын шашны эрх мэдлийг дэмжсэнээр Энэтхэг улс Төвдийн буддизмд улам бүр нэмэгдэж буй Хятадын нөлөөний эсрэг байр суурьтай байна. Энэтхэгийн Төвдийн буддизмыг сурталчлах үүрэг, ялангуяа Дарамшалагаар дамжуулан Төв Азид нөлөөгөө нэмэгдүүлэх, Хятадын геополитикийн нөлөөг бууруулах гадаад бодлогын өргөн хүрээний зорилтуудтай нийцэж байна. Гэсэн хэдий ч энэхүү зөөлөн хүчний стратеги нь Энэтхэгийн Монгол дахь оролцоо нь цэвэр эдийн засгийн шинжтэй юу, эсвэл Хятадын Төвдийн буддизмыг сулруулах зорилготой шашны дипломат ажиллагаатай далд холбоотой юу гэсэн асуултыг төрүүлж байна.
Хятад улс "Бүс ба Зам" санаачилгаар Монгол Улсад эдийн засгийн ноёрхлоо тогтоож байгаа нь түүнд ихээхэн түлхэц болж байна. Гэсэн хэдий ч Бээжингийн Төвдийн буддизмд хандах хандлагыг эдийн засгийн хүч дангаараа тайлбарлаж чадахгүй. Түвдийн Буддын шашны удирдагчдын хойд дүрийг Хятадын төрөөс батлах 5-р тушаал гарсан нь Хятад улс Төвдийн Буддын шашны нийгэмлэгийн эдийн засгийн төдийгүй оюун санааны ирээдүйг хянах гэсэн санааг онцолж байна.
Хятадын хувьд Далай ламыг залгамжлах нь зөвхөн шашны асуудал биш, энэ нь үндэсний аюулгүй байдлын асуудал бөгөөд Монгол Улсад соёл, улс төрийн нөлөө үзүүлэх стратегийн боломж юм. Бээжин Төвдийн буддизмыг хяналтандаа байлгахыг оролдсоноор Монголын оюун санааны байгууллагуудад хүрээгээ тэлэх, улмаар тус улсын шашин, соёлын өвөрмөц байдалд нөлөөгөө бэхжүүлэхийг хүсэж байна.
Монголын удирдлага Хятадын эдийн засаг, улс төрийн татах хүч, Энэтхэгийн санал болгож буй оюун санааны болон стратегийн дэмжлэг гэсэн хоёр хүчирхэг хүчний дунд баригдсан. Монгол Улс Төвдийн Буддизмтай холбоотой байх нь соёлын онцлогт чухал ач холбогдолтой хэдий ч эдийн засгийн хувьд Хятадад түшиглэдэг нь Бээжингийн шаардлагад маш мэдрэмтгий болгодог. Монгол Улс сүүлийн жилүүдэд Улаанбаатартай улам бүр ойртож, Хятадын нөлөөнд нэмэлт сөрөг нөлөө үзүүлж буй АНУ-тай харилцаагаа улам бүр нэмэгдүүлснээр тэнцвэржүүлэх энэхүү нарийн үйлдэл бүр ч төвөгтэй болж байна.
Монгол Улсын тулгамдсан асуудал бол шашин, соёлын өвөө хадгалахын зэрэгцээ эдийн засгийн хувьд оршин тогтнох явдал юм. 10-р Богд Богд Жавзандамба хутагтыг хүлээн зөвшөөрөх шийдвэр нь Хятадын боломжит эсэргүүцлийг үл харгалзан Монгол Улс оюун санааны тусгаар тогтнолоо хадгалахын төлөө тууштай байгааг харуулж байна. Энэхүү байр суурь нь Монгол Улс шашны уламжлалаа хадгалах хүсэл эрмэлзэлийг илэрхийлээд зогсохгүй тусгаар тогтнолоо хамгаалах замаар замнахыг илэрхийлж байна.
Дараагийн Далай ламын олдвор нь оюун санааны эрх мэдлийн шилжилтээс илүү юм; Энэ бол геополитикийн чухал ач холбогдолтой мөч юм. Монгол Улсын хувьд энэ шилжилтийг хэрхэн зохицуулах нь өргөн хүрээний үр дагавартай байх болно. Түүний шийдвэр эсвэл үл шийдвэр нь зөвхөн өөрийн ирээдүйг тодорхойлох төдийгүй Ази дахь хүчний тэнцвэрт байдалд нөлөөлнө.
Энэтхэг, Хятад, АНУ, тэр ч байтугай Орос зэрэг гадны оролцогчдын оролцоо нь дүр зургийг улам хүндрүүлж байна. АНУ Монголын шашны асуудалд шууд хөндлөнгөөс оролцоогүй ч Улаанбаатартай улам бүр нэмэгдэж буй харилцаа нь үр дүнд нь шууд бусаар нөлөөлж болзошгүйг харуулж байна. Үүний нэгэн адил Орос улс Монгол Улстай түүхэн харилцаатай байгаа нь нөхцөл байдлыг дахин нэг ээдрээтэй болгож байна.
Монгол Улс эдийн засгийн хараат байдлаасаа болж, Хятад, Энэтхэгийн өрсөлдөөнт нөлөөг даван туулахын зэрэгцээ соёлын өвөрмөц байдлаа хадгалж үлдэх чадвар нь их гүрнүүдийн ижил төстэй шахалтад өртөж буй бусад жижиг үндэстнүүдийн хувьд жишиг болно. Ялангуяа Монгол Улсын хувьд маш өндөр эрсдэлтэй бөгөөд ирэх жилүүдэд хийх сонголт нь бүс нутаг болон бусад орнуудад гүйцэтгэх үүрэгт нь урт хугацааны үр дагавартай байх болно.
Монгол Улсын урагшлах зам бол болгоомжтой дипломат бодлого, стратегийн маневр юм. Хятад, Энэтхэгийн дарамт шахалт ихсэж байгаа тул эдийн засгийн хэрэгцээгээ соёл, оюун санааны онцлогтойгоо тэнцвэржүүлэх ёстой. 10-р Богд Жавзандамба хутагтыг хүлээн зөвшөөрсөн нь Монгол Улс улам бүр туйлширсан геополитикийн орчинд шашин, соёлын бие даасан байдлаа баталгаажуулах шийдвэр гаргаж байгаагийн нэг жишээ юм. Монгол Улс Далай ламын залгамж халааг хэрхэн авч явах, бүс нутгийн гүрнүүдийн эрх ашгийн төлөөх тэмцэл нь Азийн зүрхэнд тусгаар тогтносон, тусгаар тогтносон жүжигчний ирээдүйг тодорхойлох болно.
Сэтгэгдэл (0)
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна